ملات ساروج یا چارک هزاران سال پیش توسط ایرانیان اختراع گشت و در ادوار گذشته بسیار مورد استفاده قرار می گرفته است.

ساختار تشکیل دهنده ملات ساروج چیست؟

این ملات ترکیبی است از  آهک و خاکستر و یا روث حیوان که با گل و آب ترکیب گشته است.

ملات ساروج از اختلاط ۱۰ پیمانه گرد آهک شفکته، ۷ پیمانه خاکستر الک شده، یک پیمانه خاک رس، یک پیمانه ماسه بادی، ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم لوئی (برای هر مترمکعب ملات)، آب به قدر کافی و ورز دادن آن ها به حاصل می گردد.

آخرین بار در زمان پهلوی در ایران مورد استفاده قرار گرفته است.

انواع ملات ساروج

این ملات به دوگونه زیر می باشد.

• ملات  گرم
• ملات سرد

ملات ساروج گرم

ساروج‌ گرم در واقع نوعی ملات آهک آبی می باشد که از پختن و آسیاب کردن سنگ‌های آهکی رس‌دار به دست می‌آیند.

این نوع ملات ها در جنوب ایران در کناره شمالی خلیج فارس بکار برده می شود و پس از گذشت سال‌ها در ساختمان‌های دریایی پا برجا مانده‌اند.

مشهورترین ساروج از این نوع متعلق به بندر خمیر می باشد.

ساختار ملات ساروج گرم

ماده چسباننده این ملات از اختلاط آهک، خاکستر و آب حاصل می‌شود، برای قوام و چسبندگی به آن خاک رس می‌افزایند و ماسه بادی نیز در آن نقش پرکنندگی و استخوان‌بندی دارد.

برای جلوگیری از ترک‌خوردگی به ساروج، لوئی (پنبه جگن) یا موی بز می‌زدند. خاکستر دارای مقدار زیادی سیلیس غیر بلوری است که به هنگام اختلاط با دوغاب آهک با آن ترکیب شده و سیلیکات کلسیم به وجود می‌آید، ولی این عمل به کندی پیش می‌رود و از این جهت ملات ساروج، کندگیر است.

کاربرد ملات ساروج

در گذشته از این ملات برای اندود و آب ‌بندی کردن آب ‌انبارها و حوض ها استفاده می شده.

معایب ملات ساروج

یکی از عیب های مهم ساروج خاصیت کاهش حجم آن بوده که با توجه به کاربرد ساروج در امر پوشش‌، این خاصیت باعث ترک خوردگی در سطح و در نتیجه ایجاد اختلال در نقش اصلی آن یعنی نفوذناپذیر کردن سطح می‌شود.

برای کاهش اثرات این خاصیت مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی که شامل الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست می‌آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان ،کاربرد داشته است.

امروزه می‌توان از الیاف مصنوعی مانند الیاف پلیمری‌، فلزی‌ یا شیشه‌ای بجای الیاف مصنوعی استفاده کرد.

در بعضی مواقع که مواد اصلی تشکیل دهنده ساروج کمیاب بوده و یا گاهی برای بدست آوردن ساروج‌هایی با خاصیت‌های مختلف از ماسه ریز دانه استفاده می‌شده است ولی این ماسه، کارآیی ملات را پایین می‌آورده که برای جبران آن از خاک رس مورد استفاده قرار می گرفته است.

گاهی مواد افزودنی خاصی مانند تخم مرغ به ساروج اضافه می گردد که فقط باید با آزمایش اثرات دقیق آن را مشخص کرد.